Talija izdavaštvo Živko Pavlović - Opsada Skadra 1912-1913. cene

Mada na prvi pogled izgleda da je opsada Skadra u 1912. i 1913. god. imala lokalan značaj u odnosu na ceo Prvi balkanski rat, ona je po suštini i uticaju svome vrlo važna i interesantna ne samo sa vojničke, već tako isto i sa međunarodne tačke gledišta. Jer ona je bila izazvala veliku uzrujanost i uznemirenost, ne samo kod Srbije i Crne Gore, kao neposredno zainterssovane za sudbinu Skadra i Jadranskog primorja, već i kod svih evropskih velikih sila, poglavito kod Austrougarske i Italije, i umalo što nije izazvala Evropski rat.

U ovako kritičnoj političkoj situaciji, razumnim popuštanjem s naše strane u pitanju napuštanja Jadranskog primorja i Crne Gore u pitanju napuštanja Skadra, evropski rat, koji je bio na pragu, bio je odložen.

Pri sastavljanju ove studije velike teškoće doprinela je ta okolnost, što za crnogorske operacije danas ne postoji ratni arhiv, iz koga bi se, kao iz autentičnog izvora, crpeo materijal za ovaj cilj. Stoga se moralo pribeći jednom drugom sredstvu, da se ipak dođe do cilja, a to je, da se od ličnosti, koje su u Crnoj Gori uopšte, a u crnogorskim operacijama poglavito, bili na istaknutim i važnim položajima, koriste njihove ratne beleške i uspomene o događajima u kojima su oni igrali vrlo važne i najvažnije uloge, kako političke, tako i vojničke. Ovo je bio jedini izvor za ovaj cilj, i on je u potrebnoj meri i iskorišćen.

U ovome smislu smatram za prijatnu dužnost, da od svoje strane izjavim veliku zahvalnost: divizijskom đeneralu Janku Vukotiću; brigadnom đeneralu Petru Martinoviću; biv. ministru inostranih dela Crne Gore Petru Plamencu; pukovniku u penziji Jovi Bećiru; intendantskom pukovniku Risti Ljumoviću; i dr Stevi Ognjenoviću lekaru.

Sva gore imenovana gospoda odazvala su se mojoj molbi i iz svojih ratnih zabeležaka i uspomena pružila mi dragocene podatke za sastav ovoga dela.

Za operacije naše vojske oko Skadra i na Jadraskom primorju iskorišćena su autentična doumenata, dopunjena još i mojim ratnim beleškama i opažanjima kao načelnika đeneralštaba primorskog kora, koji sam lično učestvovao u završnim operacijama oko Skadra.

Sem ovoga smatram za vrlo prijatnu dužnost, da izjavim moju veliku zahvalnost g. Jovanu N. Tomiću akademiku, koji je se rado odazvao mojoj mobli i napisao za ovu studiju kratku istoriju Skadra.

1. maja 1926. god.

Beograd