Clio Miloš Ković - Srbi 1903-1914 - istorija ideja cene

U raspravama o uzrocima i povodima Prvog svetskog rata, stare teze o krivici Srbije za ovo svetsko krvoproliće, nekada negovane samo u zemljama koje su rat izgubile, sve su prisutnije u svetskoj akademskoj javnosti. Nameće se, zato, potreba da srpski stručnjaci iz različitih naučnih oblasti još jednom, iz današnje perspektive, na stogodišnjicu početka Prvog svetskog rata, razmisle o nizu pitanja koja postavlja istorija Srba i Evrope u sudbonosnoj 1914. godini.

Srpska nauka je, međutim, vreme od 1903. do 1914. odavno nazvala "zlatnim dobom" srpske kulture i politike. Ta ocena odnosi se kako na Srbiju, tako i na Srbe koji su tada živeli na teritorijama Crne Gore, Habsburške Monarhije, Osmanskog carstva, pa čak i na one u rasejanju, u dalekim SAD. Bilo je to doba Milana Rakića, Jovana Dučića, Vladislava Petkovića Disa, Sime Pandurovića, Bogdana Popovića, Jovana Skerlića, Slobodana Jovanovića, Stojana Novakovića, Milutina Milankovića, Mihajla Pupina, Nikole Tesle, Jovana Cvijića, Branislava Petronijevića, Nadežde Petrović, Koste Miličevića, Uroša Predića, Stevana Stojanovića Mokranjca, Živojina Mišića, Radomira Putnika, Stepe Stepanovića, Petra Bojovića, kralja Petra I Karađorđevića, Nikole Pašića, Milovana Milovanovića, Ljubomira Stojanovića.

Ko su bili ovi ljudi i kako današnje vreme vidi njihova dela? Ko su zaista bili Gavrilo Princip i Dragutin Dimitrijević Apis? U šta su verovale tadašnje srpske političke elite, ali i „obični ljudi“? Šta su za njih značile ideje nacije, demokratije i ljudskih prava? Kakav je bio stvarni uticaj krune, stranaka, oficira, seljačke većine na politički život zemlje? Ko su zaista bili ti seljaci-vojnici, koji su dobili epske bitke na Kumanovu, Bitolju, Bregalnici, Ceru, Kolubari, Solunskom frontu? Šta je bila „Mlada Bosna“? Kakvo je mesto Aneksione krize, Balkanskih ratova, Sarajevskog atentata u srpskoj i svetskoj istoriji toga doba?

U trot...